Mình viết về người đa năng lực

Multipotentialites

Ngày nhỏ, có bạn nào hay đọc báo Nhi đồng không?

Mình còn nhớ hồi mình 8-9 tuổi, trong báo Nhi đồng có trò chơi "Qua sông" mà bố mẹ mình hay ngồi chơi với tụi mình. Mỗi lượt xúc xắc là một lượt đi, na ná như cờ cá ngựa nhưng thú vị hơn nhiều vì trò này kéo dài qua tận bốn mặt báo, với vô số thử thách và câu đố. Mỗi lần đổ xúc xắc, mình có thể nhảy vào một ô thử thách, vượt qua cầu, rơi xuống vực hay thậm chí bị cá sấu nuốt rồi phải chơi lại từ đầu.

Mình mê trò này suốt thời tiểu học. Chơi bao nhiêu lần cũng chẳng thể đoán trước được điều gì sẽ xảy ra tiếp theo. Và có lẽ, chính sự bất ngờ đó làm nên sức hút của trò chơi đối với một đứa nhanh chán như mình.

Nhìn lại, mình thấy xu hướng phát triển của một Multipotentialite (tạm gọi là MTPE) cũng giống như trò chơi đó. Không có công thức nào đúng hoàn toàn, không có con đường nào tuyến tính cả. Những người MTPE thường thấy công việc, chuyên môn, và cả bản thân mình như một cuộc hành trình khám phá đầy biến số.

Giống như bóc “túi mù” không biết “sít-rịt” nó là gì, dù vốn "sít-rịt" vẫn đi từ những lựa chọn, quyết định của bản thân mà ra. Nhưng một MTPE là kiểu xu hướng khám phá bản thân đến chừng nào còn có thể, nên mới sinh ra việc luôn có “blind-box” mà mở.

Thú vị nhưng cũng không bao giờ là dễ dàng.

Mọi sự lựa chọn vốn đã không quá dễ dàng. Ngay cả sáng dậy đi làm mà tối hôm trước chưa chuẩn bị quần áo, dù chỉ có hai cái áo cũng lăn tăn mãi chưa chọn được cái nào. Huống chi là những quyết định lớn hơn, mang tính gắn bó, cam kết cả đời—đặc biệt là với một MTPE.

Người ta hay nói về đam mê, về việc theo đuổi điều mình yêu thích. Nhưng nhân việc đọc cuốn sách phân tích động lực bản thân dưới góc nhìn của Tâm lý học của Edward L.Deci, mình nhận ra: đam mê là thứ liên quan đến sở thích và động lực.

Mà sở thích thì thay đổi, động lực lại càng là một biến số. Điều thực sự quan trọng là giá trị mà công việc đó mang lại.

Nếu chúng ta thấy một việc nào đấy có giá trị với chúng ta, chúng ta vẫn muốn cam kết rằng cần phải làm với nó, thì kể cả không đam mê, chúng ta vẫn làm.

Nhưng nếu một ngày nào đó, việc này hết giá trị với góc nhìn mới của chúng ta, chúng ta dù yêu thích nó cũng quyết định không làm nó nữa. Lúc này đam mê và giá trị không còn song hành với nhau nữa.

Có những công việc sau khi khám phá hoặc tự nhận thức bản thân rõ ràng thì chúng ta mới ý thức được về nó, dấn thân vào công việc đó và cảm thấy phù hợp với giá trị của bản thân

Nên nếu chỉ xét về việc đam mê hay yêu thích thuần tuý thì khó có một công việc phù hợp với những người MPTE - những người mà bản chất cần đến sự đa dạng để thấy ý nghĩa và có giá trị hơn.

Theo quan sát cá nhân, rất ít nhà tư vấn hướng nghiệp giúp ai đó phát triển sự nghiệp theo nhiều hướng khác nhau cùng lúc. Và sau nhiều năm tìm hiểu, mình nhận ra: phần lớn MTPE đều phải tự nhận thức, tự định hướng.

Vậy, trước khi lao vào những lời khuyên self-help đầy rẫy ngoài kia, hãy thử tự hỏi: Bạn có thực sự mang những đặc điểm của một người đa năng lực? Hãy xem thử các nhóm dưới đây:

1. Nhóm 1:

- Yêu thích các dự án đa chiều, cần nhiều kỹ năng khác nhau?

- Muốn công việc phản ánh con người thật của mình?

- Dễ bị quá tải khi làm quá nhiều thứ không kết nối với nhau?

- Cần sự đồng bộ trong công việc để đảm bảo mọi thứ đều hướng đến một tổng thể lớn hơn?

2. Nhóm 2:

- Thích nhảy giữa nhiều lĩnh vực khác nhau, thậm chí làm nhiều công việc bán thời gian?

- Bị cuốn hút bởi những chủ đề chuyên sâu nhưng thấy ngột ngạt, tù túng nếu phải gắn bó toàn thời gian?

- Đánh giá cao sự linh hoạt hơn sự ổn định?

3. Nhóm 3:

- Muốn theo đuổi thứ gì đó dù không mang lại lợi ích tài chính lớn?

- Tận hưởng nhiều sở thích chỉ để vui?

- Có một công việc chính để tạo thu nhập, nhưng sẵn sàng gắn bó lâu dài chỉ để nuôi dưỡng những đam mê khác?

- Đánh giá cao sự ổn định hơn sự linh hoạt?

4. Nhóm 4:

- Say mê một lĩnh vực trong thời gian dài nhưng rồi lại muốn chuyển hướng?

- Đã từng dành nhiều năm cho một lĩnh vực, rồi đột nhiên thấy ngứa ngáy muốn đổi mới?

- Thích đào sâu vào một chủ đề nào đó và thường bị nhầm là chuyên gia?

- Không đòi hỏi sự đa dạng mỗi ngày để cảm thấy hạnh phúc?

Nếu bạn chọn hơn hai câu trong một nhóm hoặc thấy mình có nhiều câu trả lời hơn ở 1 nhóm. Có thể bạn sẽ muốn đọc thêm những bài viết của mình. Vì mình sẽ tập trung vào chủ đề này cũng như các chủ đề hỗ trợ cho chủ đề này trong thời gian tới.

Câu nói "Hãy tìm điều bạn yêu thích và bạn sẽ không phải làm việc một ngày nào trong đời" nghe có vẻ hay ho, nhưng lại khá vô dụng với những người MTPE. Vì ngay cả khi tìm được thứ yêu thích, chưa chắc họ đã dừng lại ở đó.

Cuộc sống của những người đa năng lực là tính thích ứng cao và sự làm giàu ý nghĩa với rất nhiều chủ đề quan tâm khác nhau vì chính nhu cầu học hỏi, khám phá và tự nhận thức không ngừng bên trong họ.

Những điều mình viết hôm nay có làm bạn thấy ngợp không?

Nếu không, có lẽ thế giới của Multipotentialites chính là dành cho bạn.

Còn nếu có, thì cũng chưa chắc bạn không thuộc về nó—có thể bạn chỉ cần hiểu bản thân mình hơn mà thôi.

Mình sẽ tiếp tục viết nhiều về chủ đề này để giúp bạn rút ngắn thời gian hiểu mình và và hành động gì đó cho bản thân

Mà theo research của mình, những người MTPE lại có xu hướng cao để trở thành "trendsetter"

Ảnh chụp bởi Phalempin Christian về bộ sưu tập thiết kế cửa sắt theo kiến trúc những năm 1900 ở Brussels, Bỉ khiến mình liên tưởng đến sự đa dạng của Multipotentialites dù đưa họ vào bất kỳ cái khung nào.